Met DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ richt het RADIUS-jaarprogramma van 2025 zich op het ontwikkelen van nieuwe talen, ingegeven door de samengang van kunst en wetenschap. Aan de hand van een programma waarin observatie, veldwerk, reflectie en verbeelding centraal staat, wil RADIUS een tegenpunt bieden aan de taal van de (huidige) politiek, die er op dit moment niet in slaagt een gedeeld verlangen te scheppen om gezamenlijk het hoofd te bieden aan klimaatverandering en ecologische afbraak, biodiversiteitsverlies en de snelle teloorgang van levensvormen een halt toe te roepen. Tegen die grillige achtergrond onderzoekt DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ de politieke vertegenwoordiging en belangenbehartiging van het meer-dan-menselijke, en de voortdurende noodzaak aan collectieve politieke weerstand binnen een sterk gepolariseerd politiek klimaat. Aan de hand van een viertal tentoonstellingen, een publiek en educatief programma, willen we met het werk van beeldend kunstenaars en andere belanghebbenden een verbeelding maken van de wijze waarop mensen en niet-mensen zich politiek kunnen emanciperen en organiseren, op weg naar een meersoortige politieke ecologie.

We hopen je in 2025 bij RADIUS te ontmoeten tijdens het DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ-jaarprogramma! 

BIJ RADIUS IN 2025

⌀ EEN PARLEMENT VAN UILEN,
EEN CONSORTIUM VAN KRABBEN,
EEN CULTUUR VAN BACTERIËN,
EEN ARBEID VAN MOLLEN,
EEN BEDRIJF VAN FRETTEN,
EEN BELEGERING VAN REIGERS,
EEN SAMENZWERING VAN MAKI'S,
EEN WIJSHEID VAN WOMBATS,
EEN PANDEMONIUM VAN PAPEGAAIEN
⌀ ZEESTEMMEN IN HET KORAALKABINET
8 MAART — 18 MEI 2025

Het jaarprogramma van 2025 vangt in het voorjaar aan met de groepstentoonstelling EEN PARLEMENT VAN UILEN (...). Deze meersoortige groepstentoonstelling stelt dat het tijd is voor een nieuw soort politiek machtsevenwicht, voorbij uitsluitend mensgerichte politieke representatie. Dit in het belang van een meerstemmige en meersoortige politiek die achterhaalde mens-dier relaties overstijgt. Aan de hand van het werk van een diverse groep kunstenaars en belangenorganisaties wordt gekeken naar de mogelijkheden van een voorstellende, affirmatieve en actiegerichte politiek met een grotere bandbreedte, gericht op een meersoortige politieke ecologie. Deze tentoonstelling stelt het levende centraal in het collectief aandachtsveld, dat terwijl wij onszelf, als mensen, in ons culturele zelfbeeld niet zien als levend wezen en onszelf zodoende buiten beschouwing plaatsen. Welke tactieken hebben we nodig om—zoals wetenschapsfilosofe Isabelle Stengers het noemt—een ‘ecology of practices’ te vormen, waarin multi-zintuiglijke belichaamde kennis en zorg weer deel wordt van onze relatie tot de meersoortige leefomgeving? Op weg naar een parlement, een vakbond en een verzetsbeweging voor het meer-dan-menselijke!

Gelijktijdig vindt bij RADIUS het educatief programma ZEESTEMMEN IN HET KORAALKABINET plaats. Dit programma komt tot stand in samenwerking met onze vaste samenwerkingspartner DOK en richt zich specifiek op leerlingen uit groep vier en vijf van de Delftse basisscholen. In ZEESTEMMEN IN HET KORAALKABINET gaan leerlingen bij RADIUS op onderzoek en in gesprek over onderwerpen als de opwarming en vervuiling van de zee en de invloed hiervan op zeeleven. Tijdens de workshop wordt op een speelse manier het begrip rights of nature geïntroduceerd bij de leerlingen. Welke wensen zouden de diepzeewezens hebben in tijden van klimaatverandering? In samenwerking met kunstenaar Wieneke Bremer ontwerpen leerlingen gezamenlijk een textiel koraalrif, geïnspireerd op ecosystemen waarin samenwerking centraal staat. Hierbij experimenteren leerlingen met textiele technieken, zoals haken en vilten, om leefomgevingen voor zeedieren te creëren. De reeks eindigt met een publieksmoment waar het koraalrif aan de gemeenschap van Delft wordt gepresenteerd.

⌀ WE ZIJN ALLEMAAL HOLOBIONTS!
⌀ ALMA HEIKKILÄ: INDIVIDUALITEIT, IDENTITEIT EN VERWANTE METAFYSISCHE IDEEËN
31 MEI — 24 AUGUSTUS 2025

De zomerperiode wordt ingeluid met de groepstentoonstelling WE ZIJN ALLEMAAL HOLOBIONTS! De term holobiont werd geïntroduceerd in 1991 door de van oorsprong Amerikaanse microbioloog Lynn Margulis (1938–2011) en verwijst naar een gastlichaam—denk bijvoorbeeld aan een koraalrif, de menselijke darmflora of korstmossen—en de bijbehorende gemeenschappen van micro-organismen. Een gastlichaam en zijn microbiota vormen dus een holobiont: een overkoepelende levensvorm gevormd door verschillende soorten die een ecologische eenheid worden, en die tegelijkertijd het belang van symbiose voor onze gezondheid en de planeet demonstreren. De tentoonstelling WE ZIJN ALLEMAAL HOLOBIONTS! vormt een soortgelijk meerlagig assemblage dat huidige mechanismen van overheersing, competitie, hiërarchieën, machtsstructuren en categorisering uitdaagt, ten gunste van “nieuwe” manieren van denken en zijn in de wereld, waarbij wederkerigheid, onderlinge afhankelijkheid, symbiose en mutualisme de basis vormen. 

Gelijktijdig presenteren we een solotentoonstelling van de in Helsinki-woonachtige kunstenaar Alma Heikkilä. De werken van Alma Heikkilä zijn pogingen om dingen weer te geven die niet ervaren kunnen worden door het menselijk lichaam en diens zintuigen. Dit zijn onder andere microbiële levensvormen die te klein zijn om bewust door mensen te worden waargenomen in het dagelijks leven; bosecosystemen waar belangrijke processen zich ondergronds en binnenin planten afspelen; en de vele grootschalige fenomenen die zich voordoen op bepaalde snelheden en schalen die het menselijk begrip te boven gaan. Heikkilä is een van de oprichters van Mustarinda, een multidisciplinair collectief gevestigd in de oerbossen van Noord-Finland dat residenties organiseert op het snijvlak van kunst en ecologie. Voor haar solotentoonstelling bij RADIUS presenteert Heikkilä nieuw werk dat de verstrengeling van het menselijk lichaam met de omgeving onderzoekt. De nadruk zal liggen op de mens en het vaak onopgemerkte belang van microbiële levensvormen die menselijk leven mogelijk maken—denk bijvoorbeeld aan bacteriën in de darmflora of fytoplankton in de productie van zuurstof. De werken in de tentoonstelling vermengen ideeën rond biologische filosofie, biologische individualiteit, metafysica en persoonlijke identiteit en verwarren en dagen het begrip uit van zowel uniciteit als de eenheid van wie we zijn.

⌀ WERKER COLLECTIVE
6 SEPTEMBER — 23 NOVEMBER 2025

Tijdens het najaar is RADIUS verheugd om een solotentoonstelling van WERKER COLLECTIVE te presenteren. Sinds 2009 werkt WERKER COLLECTIVE op het snijvlak van arbeid, ecofeminisme en LGBTQ+ bewegingen. Voor hun solotentoonstelling bij RADIUS zal WERKER een project presenteren dat voortbouwt op hun interesse in queer reproductie als de intergenerationele overdracht van kennis en (tegen)culturen door middel van bijeenkomsten, vieringen, kunst, literatuur, muziek en drukwerk. Door verschillende materialiteiten en opstellingen te gebruiken, zal WERKER hun steeds uitbreidende archief activeren om vragen over politieke representatie, onderdrukking en solidariteit te verweven, terwijl tegelijkertijd de gewelddadige en vervreemdende systemen van categorisering tussen soorten, de reproductieve definitie van seksualiteit en de politieke stratificatie van het lichaam ter discussie worden gesteld. Gedurende de looptijd van de tentoonstelling zullen samenwerkingen met kunstenaars, activisten en collectieven plaatsvinden voor performances, workshops, lees- en andere activiteiten, die allen centraal staan in de missie van WERKER om een intersectioneel en transnationaal netwerk van arbeiders te creëren.

⌀ CAN THE MONSTER SPEAK?
6 DECEMBER 2025 — 22 FEBRUARI 2026

In de winter presenteert RADIUS de groepstentoonstelling CAN THE MONSTER SPEAK? Geïnspireerd door schrijver en filosoof Paul B. Preciado's toespraak aan de Academie van Psychoanalisten in Parijs, zal deze tentoonstelling onderzoeken hoe het queer lichaam historisch is geconstrueerd als monstrueus in verhouding tot de constructie van het normatieve, heteroseksuele lichaam onder moderne politieke, economische en seksuele regimes. Verder puttend uit Preciado’s laatste filosofische werk, zal de tentoonstelling dysforische politiek verkennen als een queer horizon van bevrijding en dit verbinden met het tegennarratief van het monster—en de relatie ervan met het discours van de moderniteit over het meer-dan-menselijke—als een queer emancipatoire stijlfiguur. 

JAARPROGRAMMA DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ

(tekst loopt verder onder de afbeelding)

Met de overkoepelende titel DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ richt het jaarprogramma van 2025 zich op het ontwikkelen van nieuwe talen, ingegeven door de samengang van kunst en wetenschap. Aan de hand van een programma waarin observatie, veldwerk, reflectie en verbeelding centraal staat, wil RADIUS een tegenpunt bieden aan de taal van de (huidige) politiek, die er op dit moment niet in slaagt een gedeeld verlangen te scheppen om gezamenlijk het hoofd te bieden aan klimaatverandering.

Of we nu spreken over het stikstofdebat, de bescherming van de Waddenzee tegen olieboringen, overstromingen in Limburg of aardbevingen in Groningen, de politieke werkelijkheid is heel buigzaam, de grenzen van ecosystemen zijn daarentegen vastomlijnd. Tegen die grillige achtergrond wil RADIUS met DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ in 2025 een programma presenteren over de politieke vertegenwoordiging en belangenbehartiging van het meer-dan-menselijke, en de voortdurende noodzaak aan collectieve politieke weerstand binnen een sterk gepolariseerd politiek klimaat. Aan de hand van een viertal tentoonstellingen en een publieks- en educatieprogramma willen we met het werk van beeldend kunstenaars een verbeelding maken van de wijze waarop mensen en niet-mensen zich politiek kunnen emanciperen en organiseren voorbij de huidige politieke status-quo. Met dit programma richten we ons zodoende op noodzakelijk relationeel herstel en zoomen we enerzijds in op de emancipatie en vertegenwoordiging van de meersoortige leefomgeving en de fundamentele notie van onderlinge afhankelijkheid op microbiologisch niveau (tentoonstellingshoofdstukken I en II), en vervolgens, in de tweede helft van het jaar, op een verdere vermenging van sociale groeperingen die vanuit het binaire en dualistische denken in politiek en wetenschap van oudsher zijn overschaduwd, gemarginaliseerd en onteigend (tentoonstellingshoofdstukken III en IV). Hoe kunnen we de politiek meerstemmig maken, zodanig dat het klimaat, niet-menselijke levensvormen, onderdrukte en gemarginaliseerde groeperingen een stem krijgen en gehoord kunnen worden?

In die zin wil RADIUS zich vanaf 2025 meer profileren als een ruimte en een platform voor weerstand aan de huidige politieke en sociaal-economische hegemonie en bewegen richting een meersoortige politieke ecologie. Met andere woorden willen we ruimte scheppen voor het uitdagen van dominante waarden, ideeën en bestaande machtsconfiguraties. Naar ons idee is deze hegemonie overmatig gericht op de, voor zowel mens als leefomgeving, uitputtende werking van het neoliberalisme, het geavanceerd kapitalisme, alsook de polariserende werking van extreemrechtse politiek en daaruit voortvloeiende populistische denkbeelden. Met het jaarprogramma van 2025 willen we een tegenpunt formuleren dat affect, solidariteit, wederkerigheid en onderlinge afhankelijkheid benadrukt in het belang van systeemverandering en het tegengaan van antropogene (door de mens veroorzaakte) klimaatverandering. We zien hierbij een belangwekkende taak voor de kunst weggelegd, die door middel van verbeeldingskracht het sleutelelement voor actie en handelingsperspectief biedt. Of zoals de Franse filosoof en activist Michel Foucault opmerkte: “Waar macht is, is verzet”.

* Het programma DE POLITIEKE GRENZEN VOORBIJ wordt ontwikkeld als vervolg op het jaarprogramma van 2024, dat onder de gedeelde noemer DE GRENZEN AAN GROEI een programma presenteerde over de sterk toenemende disbalans tussen ecologie en economie.