Bij RADIUS zien we jongeren als essentieel onderdeel van het debat over kunst en klimaat, juist omdat deze generatie meer intensief zal moeten kampen met klimaatverandering en zich zodoende door samenkomst, protest en activisme evenredig verzet tegen de status quo—waarbij Greta Thunberg het boegbeeld van een beweging van jongeren is geworden. Het betrekken van de stem van een jongere generatie is voor ons zodoende van immens belang in de strijd tegen klimaatverandering en voor sociale rechtvaardigheid. Deze strijd gaat namelijk over de toekomst: hoe leefbaar blijft onze planeet en voor wie blijft het leefbaar? Wat kunnen jongeren doen om op dit gebied hun toekomst vorm te geven? Hoe kijken zij tegen het huidige klimaatbeleid aan, waarbij het steeds moeilijker lijkt de klimaatdoelen te halen? Met die wens en vragen in het achterhoofd heeft RADIUS met ondersteuning vanuit de regeling Cultuur voor Gen Z van FONDS 21 het programma AGENTS OF CHANGE ontwikkeld, bestaande uit twee onderdelen: het aanstellen van een Junior Programmamaker en het installeren van een Jongeren Adviesraad.

INLEIDING

Generaties, net als decennia, zijn oneindig veel meer omvangrijk en ambigu dan wat hun tijdsgrenzen en kalenderbereik kunnen aanduiden. Denk bijvoorbeeld aan de wereld van verschil in de tijd voor de val van de Berlijnse muur (1989) en na de aanslagen van 9/11 (2001), waartussen zich ‘slechts’ tien jaar bevindt. Toch vallen er binnen het huidige tijdvak en aantal duidelijke verschillen op te merken als we spreken over Gen Z jongeren in vergelijking met eerdere generaties. Op politiek en maatschappelijk vlak staat de sociale cohesie in Nederland sterk onder druk door een toenemende en toxische polarisatie—het denken in bubbels, grenzen en kaders, labels en andere uitsluitingsmechanismen die de verstarring tussen mensen en op het politieke spectrum (links-rechts-denken) in de hand werkt is prominent geworden. Daarentegen en tegelijkertijd groeit er nu een generatie van jongeren op die onmiskenbaar geëngageerd is met de politiek en die zich op allerhande manieren wil inzetten en verzetten tegen klimaatverandering en voor onderwerpen als gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Zoals we bij veel jonge kunstenaars als medewerkers van RADIUS zien—de helft van ons team maakt onderdeel uit van de Gen Z generatie—wordt er hierbij op een holistische manier gekeken naar werk, leven en relaties. Anders dan eerdere generaties wordt er niet langer onderscheid gemaakt tussen de persoonlijke identiteit, morele en ethische waarden tegen de omstandigheden en achtergronden waartegen deze beproeft worden. Met andere woorden, de leef- en werksfeer zijn in balans en worden gedreven door zingeving, waarbij persoonlijke groei, impact en zelfactualisatie leidend zijn bij het nemen van beslissingen.

Tegen diezelfde achtergrond onderneemt ruim de helft van de Nederlandse Gen Z’s acties om hun persoonlijke impact op de leefomgeving te verminderen.* Als consumenten maken Gen Z’s vaak bewuste keuzes om bedrijven aan te sporen tot klimaatactie, wordt fast fashion door een kwart verruild voor tweedehands en vintage alternatieven, en kiest eenderde ervoor om minder te vliegen en een vegetarisch of veganistisch dieet te volgen. Kort gezegd is Gen Z begaan met de planeet en wil een steentje bijdragen om de Aarde een leefbare plek te houden, alleen wordt hun advies bij beleidsbeslissingen (gemaakt door oudere generaties) in de wind geslagen, vallen protesten op dovemansoren, en bewijzen bedrijven hen een lippendienst door greenwashing. Jongeren die zich erg veel zorgen maken over het klimaat ondernemen meer actie om klimaatverandering tegen te gaan, maar hun welzijn staat ook meer onder druk: ongeveer zestig procent van de Nederlandse jongeren maakt zich zorgen over klimaatverandering en ruim vier op de tien geven aan dat die zorgen (‘eco-anxiety’) impact hebben op hun mentale gezondheid. Actie ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan geeft jongeren kracht, zeker wanneer dat collectief en met de juiste ondersteuning gebeurt. In dat licht willen we met het plan AGENTS OF CHANGE jongeren een collectieve stem en ruimte voor verbeelding en handelingsperspectief geven binnen RADIUS. We willen hen hierbij ondersteunen bij de beweging van geëmancipeerde consumenten richting actieve bijdragers aan systeemverandering: van (politieke) bubbels naar (collectief) schuim, van shareholders naar stakeholders: agents of change!

PLAN

Met het plan AGENTS OF CHANGE ontwikkelt RADIUS in 2026 een pilottraject dat jongeren actief betrekt op drie met elkaar vervlochten niveaus: politiek (1), programma (2) en publiek (3).

1. Het klimaatbeleid van dit moment bepaalt hoe de samenleving er straks uitziet. Een samenleving waar de jongeren van nu dan de hoofdrol spelen. Wat kunnen ze doen om op dit gebied hun toekomst vorm te geven? Hoe kijken zij tegen het huidige klimaatbeleid aan, waarbij het steeds moeilijker lijkt de klimaatdoelen te halen? Met die vragen in het achterhoofd wil RADIUS op het niveau van politiek een Jongeren Adviesraad oprichten om een klankbord te vormen voor het (programma)beleid en de strategische koers van RADIUS, waarbij we doorlopend beeldende kunst inzetten om het verhaal van klimaatverandering en ecologisch herstel te vertellen. De functie van deze adviesraad is om de belevingswereld van jongeren te internaliseren binnen de organisatie en deze verder te vertalen in programmatische actie. Vice versa profiteren jongeren actief door de link die wordt gelegd naar de staat van onze (klimaat en cultuur)politiek en breder naar de belangen die spelen binnen hun generatie. De adviesraad bestaat uit vier leden (18-28 jaar) en komt ieder kwartaal samen om van gedachten te wisselen en plannen te smeden die jongeren actief betrekken als onderdeel van het publiek.

2. Bij RADIUS spreken we graag over ‘worlding’ als we het hebben over het scheppen van regeneratieve, duurzame en hoopvolle toekomstperspectieven. Voorbij wetenschappelijke cijfers en data zien we voor onszelf en de beeldende kunst een rol weggelegd om samen met kunstenaars verhalen te vertellen en daarmee de blauwdrukken te vormen voor de toekomsten die wel gewenst zijn en tegelijkertijd rekening houden met meer-dan-menselijke belangen. Dit voorstellend vermogen is naar ons idee essentieel om de beweging naar klimaatactie te maken (handelingsperspectief te bieden); pas als je een verbeelding weet te maken van de gedeelde toekomst en leefomgeving die je voor ogen hebt kun je daar op acteren. We zouden graag dit idee van ‘worlding’ verbinden aan de belevingswereld van jongeren, door een Junior Programmamaker (18-28 jaar) aan te stellen. In deze nieuw in te kleden functie willen we graag iemand in het kernteam opnemen en bemiddelen die zich actief richt op publieksprogrammering voor jongeren, gericht op kunst als middel om klimaatangst weg te nemen (door coping mechanisms te ontwikkelen) en als middel tot actie (door kunstprojecten die collectieve sensibiliteit stimuleert over de gedeelde leefomgeving). Samen met de Directeur van RADIUS neemt de Junior Programmamaker deel aan de vergaderingen van de Jongeren Adviesraad, om zo door open dialoog tot nieuwe inzichten te komen en deze vervolgens te vertalen naar publieksprogrammering.

3. RADIUS heeft in de afgelopen jaren een robuust programma ontwikkelt, dat bestaat uit een doorlopend tentoonstellings-, publieks- en educatieprogramma. Daarbij zijn we ons meer gaan richten op lokale gemeenschapsvorming, met projecten als de RADIUS MENSA en DE CLUB VAN DELFT. In aanvulling hierop zien we mogelijkheden om een jonger publiek (12-30 jaar) te betrekken bij de huidige programmering door en met toegespitste bijdragen ingegeven vanuit de Jeugd Adviesraad en Junior Programmamaker. Als insteek voor het programma AGENTS OF CHANGE kiezen we er specifiek voor om kaders te scheppen maar geen uitgesproken invulling te geven aan hoe dat programma eruit zou moeten zien: jongeren zijn hierbij terecht aan zet en we zijn ervan overtuigd dat samenwerking tot gemeenschap leidt.