STILTE VOOR DE STORM is de vierde en laatste tentoonstelling van het BENEDENWERELD-jaarprogramma. De acht kunstenaars in deze groepstentoonstelling geven inzicht in de behoefte aan conservatie en beschutting wanneer leefomgevingen steeds grilliger en onvoorspelbaarder worden. Hoe kan de mensheid wetenschap, technologie, creativiteit en vindingrijkheid inzetten om ecologische afbraak te weerstaan? En, hoe kunnen artistieke en designpraktijken leefwijzen voorstellen in het Antropoceen, die rekening houden met alle levende organismen op Aarde?

Nadat de zadenbanken van Afghanistan, Syrië, Irak en de Fillipijnen door oorlogen, overstromingen en branden verloren waren geraakt werd in 2006 de wereldzadenbank op Spitsbergen aangelegd, een afgelegen Noorse archipel van gletsjers en bevroren toendra’s. Deze zadenbank, the Svalbard Global Seed Vault (SGSV) in het Engels, bevindt zich diep in een zandstenen berg en herbergt de grootste verscheidenheid aan plantenzaden ter wereld. De SGSV, opslagbunkers voor nucleair afval en andere facetten van de zogenaamde ondergrondse kluizencultuur zijn exemplarisch voor de manier waarop mensen bescherming zoeken wanneer milieuproblemen steeds meer rampzalige gebeurtenissen veroorzaken.

Slechts één derde van het nucleaire afval wordt als energie hergebruikt. De rest wordt meestal in ondergrondse opslagplaatsen opgeslagen. Deze specifieke opslagplaatsen zijn ontworpen om langer te bestaan dan de mensheid, aangezien nucleair afval nog meer dan duizend jaar zeer giftig blijft. In de Verenigde Staten raken deze opslagplaatsen echter vol en wordt kernafval al in de openlucht opgeslagen, dichter bij menselijk en niet-menselijk leven, waardoor de dreiging van radioactieve rampen aanzienlijk toeneemt.

Als oplossing voor deze risico’s worden op afgelegen locaties, ver van nucleaire doelen, aardbevingsgevoelige zones, en dichtbevolkte stedelijke gebieden waar virale uitbraken zich snel verspreiden, zogenaamde doomsday luxewoningen gebouwd. Hoewel deze specifieke vorm van vastgoedonderneming aan het bloeien is, bieden deze bunkers geen oplossingen voor apocalyptische scenario’s, maar slechts een illusie van stilstaande tijd. En is het geen voorbeeld van Antropocentrisme als alleen de allerrijksten het zich kunnen veroorloven om gered te worden? 

Deze vastgoedondernemingen zijn niet de enige bedrijven die aan het huidige klimaatregime te ontsnappen in plaats van bij te dragen aan het oplossen ervan. Met zijn bedrijf Space X is Elon Musk van plan Mars met een miljoen mensen te bevolken om er een "vrije planeet te vestigen die niet wordt geregeerd door de wetten van de aarde." Hoewel deze revolutionaire post-Antropocentrische plannen van science-fiction werkelijkheid maken, bevorderen zij slechts het Antropoceen door belangrijke toevoegingen aan de sociale, politieke en ethische posities ervan te doen.

In populaire post-apocalyptische ficties over bijvoorbeeld buitenaardse invasies, zombie-apocalypsen of milieurampen worden hedendaagse maatschappelijke, ecologische en politieke zorgen omgezet in verhalen over zelfredzaamheid. Structuren van orde zijn vernietigd, en chaos heeft de overhand genomen. Een handjevol uitzonderlijke mensen probeert deze tumult te overleven. Vaak zijn typisch blanke, heteroseksuele en cisgender mannelijke helden de hoofdpersonen, een patroon dat in stand wordt gehouden door sociaal-darwinistische opvattingen over "survival of the fittest". Het einde van de wereld—wat iets anders is dan het einde van de Aarde—is het einde van de moderne beschaving. Uiteindelijk draaien deze verhalen om menselijk exceptionalisme, wat paradoxaal is, aangezien dit juist de oorzaak van vele catastrofes is.

De onderwijskundige en onderzoeker Stephanie Wakefield stelt dat deze op doemscenario’s gebaseerde verhalen en ondernemingen zelden concrete methoden aanreiken om het huidige klimaatregime te boven te komen. Bij nadere beschouwing lijken ze slechts halsoverkop op veronderstelde oplossingen af te stormen. Om de complexiteit van de ecologische crisis te doorgronden, moeten we volgens Wakefield erkennen dat we niet alleen in het Antropoceen leven, maar ook—en meer specifiek—in de "back loop" ervan: een tijd van loslaten, fragmentatie en een groot potentieel voor heroriëntatie.

Niet alleen Wakefield stelt dat het huidige tijdperk wordt getekend door enorme, verstrekkende veranderingen. Ook de onlangs overleden filosoof, socioloog en antropoloog Bruno Latour beschrijft enorme verschuivingen in kosmonogieën—oftewel modellen die verklaringen geven voor het ontstaan en de ontwikkeling van het universum. Bovendien wordt in de filosofie en de cultuurwetenschappen veelvuldig gesuggereerd dat de moderne wereld ten einde loopt.

In dit huidige moment van grote veranderingen moeten we ons heroriënteren, en blijven speculeren over nieuwe manieren van leven en samenkomen. Welke rol kunnen kunst en wetenschap hierin spelen? Geleid door de speculatieve talen van de kunstwerken biedt het laatste hoofdstuk van BENEDENWERELD inzichten om tot een verbeelding te komen die beter is toeberust op huidige en toekomstige planetaire transformaties.

Download tentoonstellingsbrochure